„Opiekowali się całe życie – dziś pozostaje im pomoc społeczna” – wypowiedź Magdaleny Januszewskiej w artykule B. Dązbłaż w Prawo.pl

24-07-2025

Świadczenia opiekuńcze są często jedynym źródłem utrzymania dla opiekunów osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności. Ale gdy nie są w stanie sprawować opieki, pozostają bez środków do życia, czasami bez prawa nawet do najniższej emerytury. Nie ma dla nich żadnego systemowego świadczenia osłonowego. Pozostaje im pomoc społeczna, ale i tu muszą spełnić kryterium dochodowe.

Opiekunowie osób z niepełnosprawnościami, którzy pobierają świadczenie pielęgnacyjne czy specjalny zasiłek opiekuńczy na starych zasadach, mogą znaleźć się w trudnej sytuacji życiowej, gdy z powodu kłopotów ze zdrowiem są zmuszeni zrezygnować z opieki, a osoba którą się opiekowali, trafi np. do domu pomocy społecznej. Uwagę na ten problem zwróciły posłanki Iwona Kozłowska i Anna Wojciechowska w interpelacji poselskiej (nr 10040) do ministra rodziny, pracy i polityki społecznej.

– Osoby te pytają, co w takiej sytuacji stanie się z nimi samymi, szczególnie gdy są samotne, nieposiadające majątku ani prawa do emerytury, a lata sprawowania opieki wykluczyły je z aktywności zawodowej. Obawiają się, że po oddaniu bliskiej osoby do DPS utracą prawo do świadczeń opiekuńczych, nie mając jednocześnie środków na swoje utrzymanie – piszą posłanki. 

Ministerstwo nie planuje zmian we wsparciu opiekunów

Problem dostrzega dr inż. Anita Richert-Kaźmierska z Wydziału Zarządzania i Ekonomii Politechniki Gdańskiej, pełnomocnik Wojewody Pomorskiej ds. Rodziny, Polityki Społecznej i Senioralnej. Uważa, że konieczne jest podjęcie szerszej dyskusji o konieczności wypracowania odpowiedniego mechanizmu wsparcia dla tej grupy osób, w szczególności w kontekście zmian demograficznych i strukturalnych w systemie opieki długoterminowej.

– W wielu przypadkach decyzja opiekunów nie wynika z wygody czy braku zaangażowania, ale z ograniczeń związanych z wiekiem i stanem zdrowia. Równolegle, nadal istnieją poważne braki w dostępie do lokalnych usług środowiskowych, takich jak asystencja osobista, opieka wytchnieniowa, dzienne ośrodki wsparcia czy mieszkalnictwo wspomagane. W konsekwencji osoby z niepełnosprawnościami, które przez wiele lat były wspierane wyłącznie w środowisku domowym przez najbliższych, mają ograniczone możliwości samodzielnego funkcjonowania w dorosłości – wskazuje dr Richert-Kaźmierska. Podkreśla, że opiekunowie rodzinni, mimo że przez lata realizowali ważną funkcję społeczną, często w zastępstwie niedostępnych usług publicznych, nie są wystarczająco dostrzegani w systemie zabezpieczenia społecznego.

(…)


Pomoc społeczna wystarczy?
Wiceminister Gajewska, odpowiadając na interpelację wskazuje, że osoby, które znajdą się w trudnej sytuacji finansowej oraz życiowej, np. po zakończeniu pobierania świadczeń opiekuńczych w związku z zaprzestaniem sprawowania opieki, mogą korzystać ze wsparcia w ramach systemu pomocy społecznej. Zasady i tryb przyznawania świadczeń z pomocy społecznej reguluje ustawa z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej.

Magdalena Januszewska, radca prawny, specjalizująca się w prawie pracy, ubezpieczeń i zabezpieczenia społecznego przypomina, że opiekunowie osób z niepełnosprawnościami, korzystający ze świadczeń pielęgnacyjnych lub specjalnego zasiłku opiekuńczego (SZO) na starych zasadach obowiązujących do końca 2023 r., podlegali z tego tytułu ubezpieczeniom emerytalno-rentowym. Nabywali więc prawo do emerytury. Podobnie jest od 2024 r. w wypadku opiekunów na świadczeniach pielęgnacyjnych na nowych zasadach. Także opiekunowie osób pobierających świadczenie wspierające mogą być ubezpieczeni z racji opieki, o ile nie mają innego tytułu do ubezpieczeń. Sytuacja opiekunów jest zatem do pewnego stopnia zabezpieczona. Z tym, że na emeryturę mogą przejść dopiero po osiągnieciu wieku emerytalnego. 

– W najtrudniejszej sytuacji są ci, którzy sprawowali opiekę przez wiele lat, a potem, np. na skutek śmierci podopiecznego, tracą prawo do świadczenia jeszcze przed osiągnięciem przez siebie wieku emerytalnego. Teoretycznie powinni wtedy podjąć zatrudnienie, co nie jest proste, biorąc pod uwagę, że chodzi o osoby, które na wiele lat wypadły z rynku pracy. Zmiany przepisów, które nastąpiły od 2024 r. szły w tym kierunku, aby opiekunowie mogli choćby częściowo pracować, nie tracąc przy tym wsparcia od państwa. Sprzyja to poprawie ich bieżącej sytuacji, ale też zabezpieczeniu przyszłej – mówi mec. Magdalena Januszewska. Dodaje, że oczywiście były opiekun może, podobnie jak każdy inny, korzystać z pomocy społecznej. Musi jednak spełniać kryterium dochodowe, czyli być w niedostatku.

Czytaj więcej na Prawo.pl:
https://www.prawo.pl/samorzad/opiekun-osoby-straszej-luka-w-systemie-wsparcia,534065.html