„Zakaz łączenia pracy z świadczeniem pielęgnacyjnym zaskarżony do Trybunału Konstytucyjnego” – wypowiedź Magdaleny Januszewskiej w artykule M. Topolewskiej w Dzienniku Gazecie Prawnej
29-04-2025
Sędziowie ocenią, czy przepisy obowiązujące do końca 2023 r., zabraniające podejmowania jakiejkolwiek pracy osobom, które otrzymują świadczenie pielęgnacyjne za opiekę nad niepełnosprawnym członkiem rodziny, nie naruszały konstytucji.
W Trybunale Konstytucyjnym (TK) została zarejestrowana skarga konstytucyjna (SK 33/25) dotycząca wymogu, który przez wiele lat warunkował prawo do otrzymywania świadczenia pielęgnacyjnego. Była nim konieczność rezygnacji z zatrudnienia oraz wykonywania pracy zarobkowej przez opiekuna niepełnosprawnego krewnego. Wprawdzie od 1 stycznia 2024 r. zakaz łączenia świadczenia pielęgnacyjnego z aktywnością zawodową został zniesiony, ale nie dla osób, którym przyznano pomoc finansową przed tą datą. Dlatego ewentualny wyrok stwierdzający niekonstytucyjność przepisów – o ile TK zdecyduje się orzekać w tej sprawie mimo ich zmiany – może tym osobom otworzyć drogę do dorabiania.
OPINIA
Skarga dotyczy stanu prawnego sprzed 2024 r., kiedy to świadczenie pielęgnacyjne przysługiwało z tytułu opieki także nad osobą dorosłą, a po drugie, przesłanką jego przyznania była rezygnacja lub niepodejmowanie przez opiekuna zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej. Przy czym „zatrudnienie lub inna praca zarobkowa” miało i nadal ma swoją definicję legalną w art. 3 pkt 22 ustawy o świadczeniach rodzinnych: oznacza to wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego, umowy o pracę nakładczą oraz wykonywanie pracy lub świadczenie usług na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, umowy o dzieło albo w okresie członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych lub spółdzielni usług rolniczych, a także prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej.
Podzielam stanowisko, że pełnienie funkcji prezesa zarządu spółki prawa handlowego jedynie na podstawie aktu powołania, bez wynagrodzenia, przez osobę nie będącą wspólnikiem w tej spółce, nie jest zatrudnieniem lub inną pracą zarobkową w rozumieniu art. 3 pkt 22 ustawy o świadczeniach rodzinnych – bo nie mieści się w ww. definicji legalnej.
To zresztą nie jedyny rodzaj aktywności zawodowej, która nie mieści się w tej definicji. Podobnie np. w wypadku biegłego sądowego. Orzecznictwo w tego typu sprawach, także dotyczące np. wspólników spółek z o.o., nie było jednolite.
Jeśli osoba pełniła funkcję członka zarządu na podstawie powołania, to moim zdaniem organ odmawiając świadczenia powinien raczej oprzeć się na innej przesłance – braku sprawowania opieki nad osobą niepełnosprawną – oczywiście jeśli taka sytuacja miała miejsce.
Z tych względów uważam, że sprawa ta mogła być pozytywnie dla skarżącego rozstrzygnięta w postępowaniu sądowoadministracyjnym.
Należy jednak zauważyć, że sytuacja prawna zmieniła się 1.01.2024 r. Ustawodawca nie wymaga już od opiekuna rezygnacji lub niepodejmowanie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej. Przy czym obecnie świadczenie pielęgnacyjne przysługuje jedynie z tytułu opieki nad dziećmi (czyli tak, jak było na początku istnienia tego świadczenia), gdyż dla dorosłych niepełnosprawnych wprowadzono nowy rodzaj pomocy – świadczenie wspierające. Pozostała jeszcze grupa opiekunów pobierających świadczenie na starych zasadach, na podstawie przepisów przejściowych.
Ustawodawca przestał zatem blokować aktywność zawodową opiekunów. Przeciwnie – obecnie zachęca opiekunów do jej podejmowania.
Wyrok TK w tej sprawie nie wpłynie więc na bieżącą sytuację osób niepełnosprawnych i ich opiekunów, bo przepisy nie wymagają już od opiekunów niepodejmowanie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej.